De profeet Jesaja poogde het volk van Juda wakker te schudden voor de realiteit van hun situatie. In plaats van de hedendaagse uitingen van religie te vieren als een zegen, zag Jesaja haar als een etterende wond; als heiligschennis voor de Almachtige. Onrechtvaardigheid en ongelijkheid leidden tot versplintering en verdeeldheid. De profetieën uit Jesaja 1 (in de Bijbel) hekelen de politieke, sociale en religieuze structuren en de hypocrisie van het brengen van offers terwijl de armen onderdrukt worden. God spreekt zich door Jesaja heen krachtig uit tegen corrupte leiders en ten gunste van wie achtergesteld werden.
De taal van de profeet met betrekking tot de godsdienstigheid van die tijd is woest. ‘Houd op met die zinloze offergaven. Ik heb een afschuw van jullie wierook... Wanneer jullie je handen opheffen, wend Ik mijn ogen af’ (verzen 13, 15). Nadat Jesaja deze veroordelingen heeft uitgesproken, en een diagnose heeft gesteld van wat er mis is, biedt God de remedie voor deze ongerechtigheden. Jesaja profeteert: ‘Was je, reinig je, maak een eind aan je misdaden, Ik kan ze niet meer zien. Breek met het kwaad.’
‘Uit elke natie, alle stammen en volken en talen’
Jesaja leerde dat God rechtvaardigheid en gerechtigheid van ons allen eist, altijd en op alle terreinen van het leven. Onze wereld van vandaag weerspiegelt in veel opzichten de uitdagingen van verdeeldheid waarmee Jesaja in zijn prediking werd geconfronteerd. Gerechtigheid, rechtvaardigheid en eenheid komen voort uit Gods diepe liefde voor ieder van ons, en vormen de kern van wie God is en hoe God van ons verwacht dat wij met elkaar omgaan. Gods belofte om een nieuwe mensheid te scheppen ‘uit elke natie, uit alle stammen en volken en talen’ (Openbaring 7 vers 9) roept ons op tot de vrede en eenheid die God altijd voor de schepping heeft gewild.
De zonde van racisme
Afscheiding en onderdrukking komen ook vandaag nog tot uiting wanneer een bepaalde groep of klasse privileges krijgt boven anderen. De zonde van het racisme komt tot uiting in elke overtuiging of praktijk die het ene ‘ras’ onderscheidt van of verheft boven het andere. Wanneer het gepaard gaat met of in stand wordt gehouden door een onevenwichtige machtsverhouding, gaan raciale vooroordelen verder dan de individuele verhoudingen en worden de structuren van de samenleving zelf erdoor beïnvloed - de systematische voortzetting van racisme. Het bestaan ervan heeft sommigen, waaronder kerken, op oneerlijke wijze bevoordeeld en anderen belast en uitgesloten, slechts vanwege hun huidskleur en de culturele associaties die gebaseerd zijn op de perceptie van ‘ras’.
Net als de religieuze mensen die door de Bijbelse profeten zo fel werden veroordeeld, zijn sommige christelijke gelovigen medeplichtig geweest of blijven zij medeplichtig aan het steunen of bestendigen van vooroordelen en onderdrukking en aan het bevorderen van verdeeldheid. De geschiedenis toont aan dat christenen, in plaats van de waardigheid te erkennen van ieder mens die naar Gods beeld en gelijkenis is geschapen, maar al te vaak betrokken zijn geweest bij zondige structuren zoals slavernij, kolonisatie, segregatie en apartheid, waardoor anderen hun waardigheid werd ontnomen op grond van ras. Ook binnen de kerken zijn christenen er niet in geslaagd de waardigheid van alle gedoopten te erkennen en hebben zij de waardigheid van hun broeders en zusters in Christus gekleineerd op grond van vermeende raciale verschillen.
Verdeeldheid op basis van ras of afkomst
Dr. Martin Luther King Jr. zei eens: ‘Het is een van de tragedies van onze natie, een van de beschamende tragedies, dat 11 uur op zondagmorgen een van de meest gesegregeerde uren is, zo niet het meest gesegregeerde uur in christelijk Amerika.’ Deze uitspraak toont de raakvlakken aan tussen de verdeeldheid van de christenen en de verdeeldheid van de mensheid. Alle verdeeldheid heeft haar wortel in de zonde, dat wil zeggen in houdingen en handelingen die ingaan tegen de eenheid die God verlangt voor heel zijn schepping. Tragisch genoeg maakt racisme deel uit van de zonde die christenen van elkaar heeft verdeeld, die christenen ertoe heeft gebracht op aparte tijden en in aparte gebouwen de eredienst te houden, en die in bepaalde gevallen christelijke gemeenschappen heeft doen uiteenvallen.
Helaas is er niet veel veranderd sinds de tijd van Martin Luther King’s verklaring. Het tijdstip van zondagse samenkomsten is vaak geen teken van eenheid onder de christenen, maar eerder van verdeeldheid, zowel op grond van ras en sociale achtergrond als op grond van denominatie. Zoals Jesaja verkondigde (vers 15), is deze hypocrisie onder gelovige mensen een belediging voor God: ‘Ook als je aanhoudend bidt, luister Ik niet. Aan jullie handen kleeft bloed!’ Onderdrukking is schadelijk voor het hele menselijke ras. Er kan geen eenheid zijn zonder gerechtigheid. Als wij bidden voor de eenheid van de christenen, moeten wij de huidige onderdrukking en de onderdrukking van voorgaande generaties erkennen en vastberaden zijn in onze verplichting om berouw te tonen over deze zonden. Wij kunnen ons Jesaja's gebod eigen maken om ons ‘te wassen en te reinigen’ (vers 16).
Oproep: Leer goed doen, zoek het recht
Daarna volgt de oproep die centraal staat tijdens de Week van gebed voor eenheid 2023: ‘Leer goed te doen. Zoek het recht, houd tirannen in toom, kom op voor wezen, sta weduwen bij.’